W razie szczególnych zagrożeń, wynikających m.in. z katastrof naturalnych, takich jak długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur lub suszy, rząd może ogłosić stan klęski żywiołowej. Kierownictwo państwa musi jednak uznać, że zwykłe działania nie są w stanie poprawić sytuacji.
Ewentualne ogłoszenie stanu klęski żywiołowej oznaczałoby także odłożenie o minimum trzy miesiące referendum oraz wyborów parlamentarnych.
Premier Ewa Kopacz poinformowała w poniedziałek, że we wtorek rząd zajmie się stratami ponoszonymi przez rolników w wyniku suszy. Przyznała, że susza dotknęła wszystkie województwa. Szefową gabinetu pytano, czy w związku z suszą dopuszcza ogłoszenie stanu klęski żywiołowej. Odpowiedziała, że będzie to jednym z tematów jej poniedziałkowego spotkania z ministrem rolnictwa.
- Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej nie spowoduje, że nagle zmieni się pogoda, zacznie padać deszcz. Nie spowoduje również z automatu, że nagle znajdą się dodatkowe pieniądze dla rolników poszkodowanych przez suszę - powiedział w poniedziałek rzecznik resortu rolnictwa Witold Katner.
O ogłoszenie stanu klęski żywiołowej w rolnictwie apelował w zeszłą środę w Krakowie Władysław Serafin - prezes Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych. Jak mówił, ogłoszenie stanu klęski żywiołowej pozwala rządowi uruchomić rezerwy przewidziane w takim przypadku.
Zgodnie z obowiązującym prawem podstawą wprowadzenia stanu nadzwyczajnego (m.in. stanu klęski żywiołowej) jest rozporządzenie rządu. Stan klęski żywiołowej ogłasza się na czas określony, niezbędny, by zapobiec następstwom tej klęski lub do usunięcia jej skutków, ale nie dłuższy niż 30 dni. Zgodę na przedłużenie może wydać Sejm.
Z konstytucji wynika, że w czasie stanu nadzwyczajnego oraz trzy miesiące po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, nie może odbyć się referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory parlamentarne, samorządowe i prezydenckie.
Podczas stanu klęski nie mogą być zmienione: konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i instytucji samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze prezydenta oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych. Wybory lokalne są możliwe tylko na obszarach, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.
Rząd może wprowadzić stan klęski żywiołowej na obszarze, gdzie do niej doszło, a także na terenach, na których wystąpiły lub mogą wystąpić jej skutki. Rada Ministrów stan klęski ogłasza z własnej inicjatywy lub na wniosek wojewody.
W swym rozporządzeniu rząd określa przyczyny decyzji, datę wprowadzenia oraz obszar i czas trwania stanu klęski żywiołowej, a także rodzaje niezbędnych ograniczeń wolności, praw człowieka i obywatela.
Rozporządzenie rządu musi znaleźć się w Dzienniku Ustaw oraz trafić do publicznej wiadomości w formie obwieszczenia. Media są zobowiązane do podania informacji o wprowadzeniu stanu klęski.
Według konstytucji działania podjęte w wyniku ogłoszenia stanu klęski muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego działania państwa. Na obszarze objętym stanem klęski żywiołowej władze mają możliwość czasowego ograniczenia wolności oraz praw człowieka i obywatela.
W czasie stanu klęski żywiołowej instytucje państwowe działają w normalnych strukturach i w ramach przysługujących im kompetencji, ale przy pomocy zespołów reagowania kryzysowego. A więc: wójt kieruje działaniami na terenie gminy, starosta - powiatu, wojewoda - gdy klęska wystąpiła w kilku powiatach jednego województwa, minister spraw wewnętrznych - gdy działania dotyczą kilku województw.
Zgodnie z ustawą w zapobieganiu skutkom klęski żywiołowej lub ich usuwaniu są obowiązane uczestniczyć: Państwowa Straż Pożarna i inne jednostki ochrony przeciwpożarowej, Policja, Państwowe Ratownictwo Medyczne i jednostki ochrony zdrowia, Straż Graniczna, Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa oraz inne właściwe w tych sprawach państwowe urzędy, agencje, inspekcje, straże i służby.
Jeżeli użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub niewystarczające, minister obrony narodowej może skierować do pomocy wojsko.
Ustawa o stanie klęski żywiołowej z 18 kwietnia 2002 roku definiuje pojęcia klęski żywiołowej i katastrofy naturalnej. Klęską żywiołową nazywa katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem.
Za katastrofę naturalną przepisy uznają zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu.
Zobacz także: Polska rolniczą potęgą? Zapomnij o propagandzie rodem z PRL
